Tác giả "Harry Potter" nói với bạn trẻ

Ảnh bà tác giả

Đầu tháng 5/2008, J.K. Rowling, tác giả cuốn sách nhiều tập Harry Potter bán chạy nhất thế giới, đã có buổi nói chuyện tại cuộc gặp thường niên của Hội nam sinh Trường Harvard.
Bài nói chuyện có tựa đề “Lợi ích phụ của thất bại và tầm quan trọng của khả năng tưởng tượng”.
Dưới đây là phần trích đăng bài nói chuyện đó của bà.

“Tôi thực sự đã nát óc và âu lo cho những điều sẽ nói với các bạn ở đây hôm nay. Tôi tự hỏi mình rằng thời còn đi học tôi từng mong muốn hiểu được những gì , và những bài học quan trọng nào tôi đã thu lượm được trong 21 năm qua kể từ ngày đó đến nay.
Và tôi đã có hai câu trả lời cho những câu hỏi đó. Trong cái ngày tuyệt diệu này, khi chúng ta cùng nhau tụ họp ở đây để kỷ niệm thành tích học tập của các bạn, tôi quyết định sẽ nói với các bạn về những lợi ích của sự thất bại. Và vì các bạn đang đứng trước ngưỡng cửa của cái mà đôi khi người ta gọi là “cuộc sống đích thực”, tôi muốn ngợi ca tầm quan trọng có tính quyết định của khả năng tưởng tượng.
Nhìn lại thời khi tôi là cô sinh viên mới tốt nghiệp 21 tuổi, tôi mảnh dẻ, yếu ớt , thiếu kinh nghiệm hơn nhiều so với người phụ nữ 42 tuổi là tôi bây giờ. Một nửa cuộc đời tôi trước đây; tôi đã phải đấu tranh rất nhiều giữa việc theo đuổi hoài bão của mình hay nghe theo những điều mà những người ruột thịt nhất kỳ vọng ở tôi.
Tôi thì tin chắc rằng điều duy nhất mà tôi muốn làm trên đời này là viết tiểu thuyết. Nhưng cha mẹ tôi lại cho rằng đầu óc tưởng tượng thái quá của tôi chỉ dẫn đến những sở thích riêng, sau này chẳng thể dùng để thế chấp mua nhà hay đảm bảo cho có lương hưu.
Cha mẹ tôi muốn tôi có được bằng cấp nghề nghiệp nào đó, còn tôi lại muốn nghiên cứu văn học Anh.
Tôi muốn mở ngoặc nói rõ rằng không phải là tôi trách cứ gì cha mẹ tôi về quan điểm của ông bà. Sẽ có một ngày phải chấm dứt việc trách cứ cha mẹ bạn về việc họ đã lái bạn vào hướng đi sai; đó là khi bạn đủ lớn để tự điều khiển lấy cuộc đời của bạn, trách nhiệm đó là của bạn. Hơn nữa, tôi không thể phê phán cha mẹ tôi về việc ông bà luôn mong rằng tôi sẽ không bao giờ bị nghèo đói…Sự nghèo đói làm người ta sợ hãi, căng thẳng, đôi khi chán nản; nghèo đói có nghĩa là có vô vàn sự nhục nhã ê chề, muôn vàn vất vả gian nan. Thoát ra được khỏi nghèo đói bằng những nỗ lực của chính bạn quả là một thứ mà bạn có thể tự hào, nhưng coi nghèo đói là lãng mạn thì chỉ những kẻ ngu xuẩn mới làm như thế.
Ở độ tuổi các bạn, điều tôi sợ nhất không phải là nghèo mà là sự thất bại.
Chỉ bảy năm sau ngày tốt nghiệp đại học, tôi đã chịu một thất bại mà có thể viết thành một thiên tiểu thuyết. Cuộc hôn nhân ngắn ngủi khác thường của tôi đã tan vỡ; tôi trở thành một người thất nghiệp, một bà mẹ cô độc, nghèo vào loại nhất nước Anh hiện đại, chưa kể còn là người vô gia cư. Những nỗi lo sợ của cha mẹ đã xảy ra đối với tôi…; và so với bất kỳ tiêu chí thông thường nào thì tôi cũng là kẻ thất bại lớn nhất mà tôi từng biết.
Nhưng chính thất bại đã đem lại cho tôi sự an bình nội tâm mà tôi không bao giờ có được những khi thi đỗ. Thất bại đã dạy tôi những điều về chính bản thân mà tôi không thể học được bằng cách khác. (Nhờ bị thất bại*) tôi phát hiện thấy mình có một ý chí thật mạnh mẽ, và tôi còn là người kỷ luật hơn mình tưởng; tôi cũng khám phá ra rằng tôi có được những người bạn giá trị hơn cả ngọc ngà châu báu.
...
Vì sao tôi lại muốn đề cập đến những lợi ích của thất bại? Đơn giản là vì thất bại có nghĩa là sự bóc trần (cho ta thấy*) những cái không cần thiết. Tôi chấm dứt những đòi hỏi bắt bản thân mình phải là cái gì đó khác với chính mình, và tôi bắt đầu hướng mọi nỗ lực của mình để hoàn thành chỉ những việc nào có ý nghĩa quan trọng đối với bản thân tôi. Nếu tôi luôn thành công với mọi việc, có thể tôi sẽ không bao giờ quyết tâm giành thắng lợi trên một “đấu trường” mà tôi tin là mình đích thực thuộc về nó. Tôi đã được tự do, bởi tôi đã nhận biết được đâu là nỗi sợ hãi lớn nhất của mình. Và tôi vẫn sống, tôi có một cô con gái rất mực yêu chiều, tôi có một chiếc máy chữ cũ kỹ và một ý tưởng lớn. Như vậy, cái đáy khắc nghiệt kia đã trở thành nền tảng vững chắc để tôi tạo dựng lại cuộc sống của mình.
Có thể các bạn chưa từng thất bại bao giờ như tôi, nhưng một vài sự thất bại là không tránh khỏi trong cuộc sống. Không thể có cuộc sống mà không thất bại bao giờ, chỉ trừ phi bạn sống quá cẩn trọng đến mức bạn có thể chẳng sống vì cái gì cả; trong trường hợp ấy, bạn lại thất bại như một kẻ vỡ nợ.
...
Không giống các loài sinh vật khác trên hành tinh này, con người có khả năng nghiên cứu và thấu hiểu mà không cần trải nghiệm. Họ có thể hiểu được ý nghĩ của người khác, có thể hình dung mình ở vào vị trí của người khác.
Tất nhiên, đây là một thứ quyền năng, cũng giống như ma thuật tưởng tượng đã khắc sâu vào tâm trí tôi; quyền năng đó là trung tính. Con người có thể sử dụng khả năng ấy để thao túng hoặc chế ngự (bản thân mình và người khác hoặc hoàn cảnh*) hay để thấu hiểu hoặc cảm thông được càng nhiều càng tốt.
Có nhiều người không bao giờ thích luyện tập óc tưởng tượng. Họ lựa chọn cách yên vị trong vòng ranh giới những gì họ đã trải nghiệm, chứ không đời nào lại chịu khó ngạc nhiên rằng tại sao điều này điều nọ sinh ra lại không giống so với bình thường. Họ có thể từ chối nghe những tiếng thét hoặc từ chối nhìn sát vào tận bên trong những chiếc giỏ; họ có thể đóng kín tâm hồn và trái tim trước mọi sự đau khổ, miễn là những thứ đó không động chạm đến cá nhân họ; họ không cần biết.
Tôi đã có thể thèm muốn cách sống ấy của họ, ngoại trừ việc tôi không nghĩ họ lại gặp ít ác mộng hơn tôi. Việc lựa chọn sống trong những không gian chật hẹp có thể làm người ta mắc chứng sợ chỗ đông người; và điều đó đem lại sự sợ hãi riêng. Tôi cho rằng những con người không hoàn thiện (nguyên văn: “monster”; một trong những nghĩa của từ này là “quái thai”, tôi tạm dịch là “người không hoàn thiện”- TH) mới cố tình không chịu sáng tạo. Họ thường hay sợ hãi hơn.
Thêm vào đó, những ai lựa chọn cách sống vô cảm có thể thực sự trở thành quỷ dữ. Với một hành động xấu xa từng xảy ra, thông qua sự thờ ơ của chúng ta, chúng ta đang thông đồng với nó ”.
…
THU HIÊN
(Theo Harvardmagazine)

------------------
* Những chỗ in nghiêng trong ngoặc đơn kèm theo dấu sao là người dịch thêm vào để dễ hiểu hơn.